Qeyri-Hökumət Təşkilatları İşi üzrə Vətəndaş Cəmiyyəti Aktivistlərinə qarşı İttihamlar Gücləndirilib

BAKI – Mühüm bir hadisə kimi, yerli və beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatları (QHT) ilə bağlı genişmiqyaslı cinayət işində təqsirləndirilən vətəndaş cəmiyyəti fəallarına qarşı ittihamlar gücləndirilib. Məlumatlara görə, bəzi təqsirləndirilənlərə qarşı yeni ittihamlar irəli sürülüb və bu prosesin Baş Prokurorluq tərəfindən aparılan istintaqda iştirak edən digərləri üçün də davam edəcəyi gözlənilir. Bu gərginləşmə hazırda həbsdə olan və ya ev dustaqlığı və ya polis nəzarəti kimi alternativ məhdudlaşdırıcı tədbirlər altında olan fəallara şamil edilir.

Mart 2025-ci ildə həbslərin başlaması ilə iş böyük diqqət cəlb edib. Görkəmli fiqurlardan biri, Vətəndaş Hüquqları İnstitutunun rəhbəri Bəşir Süleymanlının ittihamları dəyişdirilib. Onun vəkili Fariz Namazlı yeni ittihamları təsdiqləsə də, işdəki digər təqsirləndirilənlərin vəziyyəti barədə məlumatı olmadığını bildirib.

14 mart 2025-ci ildə həbs edilən Süleymanlı əvvəlcə Cinayət Məcəlləsinin cinayət yolu ilə əldə edilmiş əmlakın leqallaşdırılması (193-1.3.2-ci maddə), ağır nəticələrə səbəb olan vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə (308.2-ci maddə) və vəzifə saxtakarlığı (313-cü maddə) ilə ittiham olunurdu. O vaxtdan bəri ittihamlar cinayət yolu ilə əldə edilmiş əmlakın təkrar leqallaşdırılmasını və vəzifə mövqeyindən istifadəni (193-1.2.2 və 193-1.2.3-cü maddələr) əhatə edəcək şəkildə genişləndirilib. Vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə ittihamı bir qədər daha yüngül maddə (308.1) ilə yenidən təsnifləşdirilsə də, bu cinayətlərə görə cəzaların ümumi potensial müddəti 12 ilədək həbsdir.

Cənab Süleymanlı bütün ittihamları rədd edərək, həbsinin birbaşa onun insan hüquqları müdafiəçisi kimi fəaliyyətinin nəticəsi olduğunu iddia edir.

İstintaq çoxsaylı vətəndaş cəmiyyəti xadimlərinə təsir edib. 2025-ci ilin martında "QHT işi" ilə bağlı həbslər arasında Seçki Müşahidə Alyansının icraçı direktoru Məmməd Alpay (Məmmədzadə) da olub. Aprel ayında saxlanılanlar arasında fəal Asəf Əhmədov və sosial işçi Zamin Zəki də var.

Bir neçə başqa fəal isə alternativ məhdudlaşdırıcı tədbirlər altındadır. "Hüquq və İnkişaf" İctimai Birliyinin rəhbəri Hafiz Həsənov ev dustaqlığına buraxılıb. Digərləri, məsələn, Alman Marşal Fondunun (GMF) keçmiş məsləhətçisi Mehriban Rəhimli və İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin sədri Qalib Bayramov istintaq müddətində polis nəzarətinə veriliblər.

Bundan əlavə, hazırda ölkə xaricində olan fəallar Sübhan Həsənli və Aytac Ağazadə barəsində həbs qərarı verilib.

Mənbələr istintaqa 100-dən çox insanın cəlb edildiyini göstərir. Buraya beynəlxalq donor təşkilatlarının yerli ofislərinin əməkdaşları və hətta bəzi hökumətyönlü QHT rəhbərləri də daxildir. Vəkil Fariz Namazlı istintaqın tezliklə başa çatacağını və bundan sonra işin məhkəməyə göndəriləcəyini bildirib.

Bu son həbslər və istintaq dalğası 2014-cü ildə Baş Prokurorluğun da QHT rəhbərlərini hədəf aldığı analoji işi xatırladır. O zaman İntiqam Əliyev, Anar Məmmədli, Leyla Yunus və Rəsul Cəfərov kimi tanınmış şəxslər həbs olunmuşdu. Onların hər birinin işi üzrə Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi daha sonra Konvensiyanın hüquqların əsassız məqsədlər üçün məhdudlaşdırılmasını qadağan edən 18-ci maddəsinin pozulduğunu müəyyən etmişdi. 2014-cü il həbslərindən sonra QHT-lərin fəaliyyətini məhdudlaşdıran mühüm qanunvericilik dəyişiklikləri edilib ki, bu da Venesiya Komissiyası kimi beynəlxalq qurumların tənqidinə səbəb olub.