Azərbaycan insan haqları ilə bağlı paralel tədbir keçirilib

12 sentyabr Cümə günü Millətlər Sarayında İnsan Hüquqları İnstitutunun təşkilatçılığı ilə paralel tədbir keçirilib. Moderator Zəhra Kələntəri tədbiri Azərbaycanda insan hüquqları vəziyyətinə qısa nəzər salaraq açıb, daha sonra isə panel iştirakçıları çıxış edərək hər biri ölkədəki repressiya və vətəndaş cəmiyyəti məkanının müxtəlif tərəflərinə işıq salıb.

Mehman Hüseynov, jurnalist və bloqer, Azərbaycanda media azadlığına qarşı sərt məhdudiyyətləri vurğulayıb. O, ölkədə “qaçaqmalçılıq” kimi uydurma ittihamlarla 40-a yaxın jurnalistin həbs olunduğunu bildirib. İlham Əliyev hökuməti müstəqil jurnalistikanı təhlükə hesab edir və narazı səsləri susdurmaq üçün sərt həbs şəraitindən, qərəzli məhkəmələrdən, səyahət qadağalarından, hətta beynəlxalq təqiblərdən istifadə edir. Müstəqil media orqanları bağlanıb, beynəlxalq yayımçılar qadağan edilib və onlayn platformalar senzura olunur. O, media orqanlarını daha da zəiflədən maliyyə və hüquqi blokadalar fonunda, xüsusilə də sürgündə olan media orqanları üçün təcili beynəlxalq dəstəyə ehtiyac olduğunu vurğulayıb və həbsdə olan jurnalistlərin azadlığa buraxılmasına, senzuranın aradan qaldırılmasına, müstəqil medianın daha güclü qorunmasına çağırıb.

“Prezident İlham Əliyevin hakim ailəsi 30 ildən artıqdır ki, hakimiyyətdədir və siyasi, iqtisadi həyatın demək olar ki, hər bir sahəsinə nəzarət edir. Müstəqil jurnalistika təhlükə kimi qəbul edilir və məhz buna görə də bu qədər çox jurnalist dəmir barmaqlıqlar altındadır,” - deyə Mehman Hüseynov bildirib. O, həmçinin şəxsən ölüm təhdidləri ilə hədələndiyini və fiziki təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi narahat olduğunu açıqlayıb.

İnsan Hüquqları İnstitutunun vəkillik məsələləri üzrə əməkdaşı Diana Nazarets Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinə qarşı sərt məhdudiyyətlərə aydınlıq gətirib. O, ölkədə QHT-lərin Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən ciddi nəzarətdə olduğunu, bütün qrantları qeydiyyatdan keçirməyin tələb olunduğunu və geniş nəzarət səlahiyyətlərinə tabe olduğunu vurğulayıb. “Şübhəli maliyyə əməliyyatlarına” nəzarət edən 2025-ci il tarixli yeni fərman müstəqil QHT-ləri daha da məhdudlaşdıraraq onların sərbəst fəaliyyətini demək olar ki, qeyri-mümkün edib. Azərbaycanda ATƏT regionunda ən çox siyasi məhbus sayı var ki, onların çoxu vətəndaş cəmiyyəti fəalları, insan hüquqları müdafiəçiləri və müstəqil media nümayəndələridir. Məşhur işlər arasında Anar Məmmədli, Bəxtiyar Hacıyev, Rüfət Səfərov, Azər Qasımlı və İqbal Abilov da var ki, onlar “pul qaçaqmalçılığı” və ya dövlətə xəyanət kimi siyasi motivli, çox vaxt heç bir sübutu olmayan ittihamlarla üzləşirlər. Hökumətin adi elmi işləri necə cinayət hesab etdiyini nümayiş etdirərək, bəzən akademik və peşəkar əlaqələr casusluq kimi qiymətləndirilir.

“Vətəndaş cəmiyyəti və siyasi azadlıqlarla bağlı vəziyyət gündən-günə pisləşir. QHT-ləri, mediaya, siyasi partiyalara və demokratik təsisatları tənzimləyən qanunvericilik getdikcə daha da sərtləşib,” - deyə Diana xəbərdarlıq edib.

İnsan Hüquqları İnstitutunun direktoru Emin Hüseynov Azərbaycanda artan repressiyaları vurğulayıb, insan hüquqlarının pozulmasının indi təkcə yerli jurnalist və fəalları deyil, həm də əcnəbi vətəndaşları, alimləri və dini azlıqları hədəf aldığını qeyd edib. 2025-ci ilin iyul ayında bir neçə Rusiya vətəndaşı, xüsusən də Anton Draçev və Sergey Sofronov, narkotik maddələrlə bağlı yalançı ittihamlarla polis reydləri zamanı həbs ediliblər. Bu işlər Rusiya və Azərbaycan arasında son vaxtlar gərginləşən münasibətlərlə açıq şəkildə əlaqələndirilir.

Dövlətə xəyanətdə ittiham edilən, peşəkar əlaqələrinə görə 18 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilən talış alimi İqbal Abilovun işi elmi işlərin cinayət sayıldığını nümayiş etdirir. Şiə müsəlmanlar İranla iddia edilən əlaqələri səbəbindən tez-tez həbs və təqiblərə məruz qalırlar. Azərbaycan həmçinin Avropa Şurasında keçmiş səfir Arif Məmmədov və siyasi təqiblərdən ABŞ-a qaçan məlumat verən İlqar Hacıyev də daxil olmaqla, sürgündə olan şəxslərə qarşı qiyabi məhkəmələr keçirir ki, bu da hökumətin xaricdəki dissidentləri hədələmək cəhdlərini əks etdirir.

Hüseynov ölkədə insan hüquqlarını, akademik azadlığı və vətəndaş cəmiyyətini qorumaq üçün təcili beynəlxalq diqqət və dəstəyə ehtiyac olduğunu vurğulayıb:

“Azərbaycanda həqiqəti söyləyən hər kəs — jurnalistlər, alimlər və sürgündə olan məlumat verənlər — təqiblərə məruz qalır, bu da hökumətin həm ölkə daxilində, həm də xaricdə narazı səsləri susdurmaq əzmini nümayiş etdirir.”

Paralel tədbirdə BMT-yə üzv dövlətlərin bir sıra diplomatları, beynəlxalq QHT və media nümayəndələri iştirak ediblər.