Təhlükə Altında Olan Nəsil: Azərbaycanda Uşaqlara Qarşı Zorakılıq

IHR
2 days ago
5 min read

Mühafizə Böhranı

Uşaqlara qarşı zorakılıq Azərbaycanda böyük və mürəkkəb bir problemdir. Bu, sadəcə bir neçə pis vəziyyət deyil. Bu, uşaqları qorumalı olan insanlar – valideynlər və hökumət məmurları tərəfindən yaradılan bütün sistemin problemidir. Hüquqi boşluqlar, hərəkətsizlik və cəzasızlıq hissi vəziyyəti daha da pisləşdirir. Bu yazı problemin üç əsas hissəsini araşdırır: Valideynlərin zorakılığı, polisin zorakı hərəkətləri və hökumətin lazımi addımları atmaması. Bu məqamların araşdırılması zorakılığın nə dərəcədə ciddi olduğunu, uşaqlara indiki və gələcəkdə necə zərər verdiyini, habelə zorakılığın davam etməsinə imkan verən sosial və siyasi amilləri göstərir.

Evdəki Xəyanət: Valideynlərin Sui-İstifadəsi

Ev uşaqlar üçün təhlükəsiz yer olmalıdır, lakin çox vaxt ən çox zərər gördükləri yer məhz oradır. Azərbaycanda getdikcə daha çox uşaq öz ailələri tərəfindən təhlükə altındadır. Bura çox ağır cinsi zorakılıq, maddi məqsədlər üçün istifadə və hətta onlayn mühitdə yeni istismar formaları daxil ola bilər. Uşaqlarını qorumalı olan valideynlərin pul qazanmaq və ya məşhur olmaq üçün onlara zərər verməsi çox pisdir.

Məhsul Kimi Uşaqlar

Bəzi valideynlər həqiqətən də dəhşətli işlər görürlər, məsələn, uşaqlarını seks və ya pul üçün istifadə edirlər. Feminist fəal Gülnarə Mehdiyeva Bakıda bir ananın 14 yaşlı qızını satması ilə bağlı bir hadisədən danışdı.

Mehdiyeva dedi: «O, hər gün qızına açıq-saçıq paltarlar geyindirir, makiyaj edir və onu bayıra çıxarır, deyir ki, 500 manata varlı adamlara satır».

Bu hal başqa problemləri də aydın göstərir. Polis və insan alverinə qarşı mübarizə şöbəsi iki il ərzində bu barədə bilib, lakin buna son qoymaq üçün heç bir tədbir görməyib. Bu, yeganə belə hal deyil. Mehdiyeva başqa halları da qeyd etdi, məsələn, qızlarına kişilərə özəl şəkillər göndərməyi tapşıran bir ana və anası tərəfindən rəisinə göndərilən 15 yaşlı bir qız haqqında televiziya reportajı.

Bəzən böyüklər uşağın etibarını qazanır, yalnız sonra ona qarşı cinsi zorakılıq tətbiq edirlər. Naxçıvanda Sənan Pənahov adlı bir şəxs 15 yaşlı oğlana telefon hədiyyə etdikdən sonra onu zorlayıb. O, uşağı susdurmaq üçün hədələyib. Zərərçəkənin atası deyib: «Onlar uşağa 15-20 manat verib deyirdilər ki, əgər valideynlərinə desən, səni öldürəcəyik».

Onlayn Abırsızlıq və Şarentinq

Valideynlərin uşaqlara qarşı zorakılıq tətbiq etməsinin yeni onlayn yolları var. Bəzi valideynlər uşaqları haqqında məzmunu sosial mediada paylaşır, lakin bu, diqqət qazanmaq üçün uşaqdan istifadəyə çevrilir. Məsələn, azyaşlı uşağının nalayiq sözlər dediyi videoları çəkən ata 30 gün müddətinə həbs olunub. Səbəb onun paylaşımlarının qeyri-etik və hörmətsiz olması idi. O, sadəcə uşağının pis davranışından istifadə edərək onlayn məşhur olmaq istəyirdi.

Media da bu halda səhv etdi. Onlar atanın həbsi barədə xəbər versələr də, məqalədə uşağın üzünü və adını göstərdilər. Onlar guya zorakılığa qarşı çıxırdılar, lakin özləri də bunu etdilər. Bu cür hərəkətlər uşaqları ictimai diqqət mərkəzinə qoyur və onlara psixoloji zərər verə bilər. Bu, onların uşaqlığının sadəcə onlayn izləniləcək bir şeyə çevrilməsi kimidir.

Ailə Zorakılığı Problemləri

Bu cür xəyanətin problemləri çox ağır və uzunmüddətli ola bilər. “Təmiz Dünya” sığınacağının rəhbəri Mehriban Zeynalova deyir ki, uşaqlar tez bir zamanda yardım almasalar, sonrakı həyatda pis davranışa səbəb olan psixoloji problemlər yaşaya bilərlər. Bundan əlavə, qurbanlar tez-tez dostluq etməkdə və cəmiyyətə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkirlər. Naxçıvanda zorakılığa məruz qalan 15 yaşlı oğlanın atası oğlunun məktəbdən və digər fəaliyyətlərdən uzaqlaşdırıldığını bildirib. Bu, uşağın qurban olmasına baxmayaraq cəzalandırıldığını göstərir. Evdə baş verənlər, uşaqları qorumalı olan insanların əslində onlara zərər verdiyi hökumətdə baş verənlərə bənzəyir.

Dövlət Zorakılığı: Polisin Sui-İstifadəsi

Azərbaycanda polis uşaqlara zərər verəndə, bu, sadəcə bir səhv deyil, hökumətə etibarı sarsıdan adi bir haldır. Polis insanları qorumalıdır, lakin uşaqları döyüb qorxutduqda, gənclərin təhlükəsizliyi ilə bağlı hər şeyi məhv edir.

Döyülmə və Pul Tələb Etmə

Son zamanlar polisin uşaqlara zərər verməsi halları artıb. Bir halda, bəzi polislər uşaqları döyüb alçaldırdılar və bütün bunlar lentə alınıb. Bir uşaq dedi: «Niyə məni döyürsən? Ağrıyır». Bu, əvvəllər də baş verib. Həmçinin, 14-15 yaşlı beş uşaq polis tərəfindən parkdan götürülərək döyülməzdən əvvəl qaranlıq, tənha bir yerə aparılıb. Onlar yalnız valideynləri polisə pul ödədikdən sonra buraxılıblar. Bu, o qədər tez-tez baş verir ki, ölkədə polis bölgəsində olmusunuzsa, bunu yaxşı bilirsiniz.

Susmağa Məcbur Etmək üçün Qorxutma

Hökumət həm də, xüsusən də gənclərin səsini boğmaq üçün öz gücündən istifadə edir. Məsələn, 17 yaşlı tələbə Elgün İbrahimovun ölümündən sonra gənclər hökumətin qətli ört-basdır etdiyini düşündükləri üçün əsl istintaq tələb edərək etiraz etdilər. Polis etiraz başlamadan onları dayandırdı. Aralarında 13 yaşlıların da olduğu 50-dən çox gənc saxlanıldı.

Plan hər kəsi qorxutmaq idi. Polis telefonları götürdü, mesajlara baxdı və barmaq izlərini aldı. Bir polis rəisi uşaqlara dedi ki, əgər etiraz etsələr, onları öldürəcək.

Bu, təkcə paytaxtda baş vermədi. Qazax rayonunda Elgünün ölümü ilə bağlı plakatlar göstərən tələbələr hədəfə alındılar. Onlara kömək edən bir nəfər 15 sutkalıq həbs edildi və polis tələbələrin ailələrindən onların azad edilməsi üçün pul tələb etdi.

Cəzasızlıq

Polis öz qaydalarına qarşı çıxır. Onlar insanlarla pis rəftar etməməli, işgəncə və ya hədələrdən istifadə etməməlidirlər. Lakin onlar bunu davam etdirir və media bu barədə danışmadığı üçün cəzasız qalırlar. İnsanların məsuliyyət daşıdığı bir dövlətdə belə bir qalmaqal naziri istefaya məcbur edərdi, lakin media əvəzinə prezidenti tərifləyir. Hökumət onlara cəzasız qalmağa icazə verdiyi üçün polis və valideynlər uşaqlara qarşı zorakılığı davam etdirə bilirlər.

Göz Yumulan Sistem: Hökumətin Yetərsizliyi

Zorakılıq sadəcə baş vermir. Bu, Azərbaycanın qanunlarında və hökumətində olan problemlərdən qaynaqlanır. Bu hissə pis qanunlardan, hökumətin vəzifəsini yerinə yetirməməsindən və uşaqlara qarşı zorakılığın davam etməsinə imkan verən cəmiyyətin münasibətindən bəhs edir.

Pis Qanunlar

Azərbaycanda uşaqları zorakılıqdan qorumaq üçün qanunlar kifayət qədər yaxşı deyil. Vəkil Zibeydə Sadıqova deyir ki, qanunlarda zorakılıq edənlərin cəzadan yaxa qurtarmasına imkan verən boşluqlar var. Məsələn:

Cinayət Məcəlləsi uşaqlara qarşı cinsi zorakılığı tam müəyyən etmir, bu da zorakılıq edənlərin təqibini çətinləşdirir.
Qanunlar onlayn zorakılığı, məsələn, şəxsi şəkillərin icazəsiz istifadəsi və ya şantajı tam əhatə etmir.
Uşağın qanuni razılıq verə bilib-bilməməsi aydın deyil.

Həmçinin, cəzalar digər ölkələrdəki qədər sərt deyil, buna görə də qanunlar insanları pis işlər görməkdən çəkindirmir.

Ölkə	Uşaqlara Qarşı Cinsi Zorakılığa Görə Maksimum Cəza
Azərbaycan	3–10 il həbs
Birləşmiş Krallıq	Ömürlük həbs
ABŞ	Bəzi ştatlarda 25 ildən ömürlük həbsə qədər
Türkiyə	30 ilə qədər həbs

Sadıqova deyir ki, əgər ən ağır cəza 10 ildən az olarsa, bu, kimisə uşağa zərər verməkdən çəkindirməyəcək.

Qurumların Uğursuzluğu və Qurbanları Günahlandırma

Hökumət və media qurbanları qorumalıdır, lakin onlar hərəkətsiz qalmaq və əvəzində uşaqları günahlandırmaqla vəziyyəti daha da pisləşdirirlər. Yasamal işində, zabitlər guya 14 yaşlı qızın zorlandığını bildikləri halda iki il ərzində heç nə etməyiblər.

İnsanlar zorakılıqdan danışarkən, qurbanı günahlandıran hərəkətlər edirlər. Naxçıvanda zorlanan 15 yaşlı uşaq məktəbdən uzaqlaşdırıldı. Atası soruşdu: «15 yaşlı uşağı niyə otelə buraxırlar?» Həkim uşağın zorlandığını təsdiqlədikdən sonra detektiv buna inanmayıb, deyib: «Bu, bizim tərəfimizdən yaxşı sayılmır; bu, qanuni deyil». Bu, bütün sistemin problemidir, çünki onlar pis insanları qorumaq üçün sübutları nəzərə almırlar.

Media da qurbanların günahkar olduğu təəssüratını yaradır. 17 yaşlı Elgün İbrahimovun ölümündən sonra onun özünü öldürdüyünü iddia etdilər. Onlar onun pivə içən şəkillərini göstərdilər və anasının pis olduğunu söylədilər. Günahı qurbana yükləməklə media insanların başqa tərəfləri araşdırmasına mane olur.

Öhdəliklər və Gerçək Dünya

Azərbaycan uşaqlarını qorumaq istədiyini bəyan edir. O, beynəlxalq müqavilələri imzalayıb. BMT-nin Uşaq Hüquqları Konvensiyası və Avropa Şurasının Lansarote Konvensiyası. Hər ikisi dövlətin zorakılığın qarşısını almaq, uşaqları qorumaq və lazım gəldikdə müdaxilə etmək üçün mexanizmlərə malik olmalı olduğunu deyir.

Lakin bu hesabatdakı hallar Azərbaycanın nə vəd etdiyi ilə uşaqlarla nə baş verdiyinin iki fərqli şey olduğunu göstərir. İstintaq aparmaq, qurbanlara psixoloji yardım göstərmək və onlara hüquqi yardım göstərmək üçün yaxşı yollar yoxdur. Ölkə öz öhdəliklərini yerinə yetirmir və öz uşaqlarına xəyanət edir.

Nəticə: Zorakılığı Dayandırın

Azərbaycanda uşaqlara qarşı zorakılıq bir böhrandır. Bu, ailələrdə və polisin əli ilə baş verir, hüquq sistemi isə cəzasızlığı prioritetləşdirir.

Bu abırsızlıq necə baş verir? Bu, polisin döyməsi və pul tələb etməsi ilə; valideynlərin uşaqlardan pul və seks üçün istifadə etməsi ilə; və hökumətin gənclərin səsini boğmağa çalışması ilə baş verir.

Nəticələri nədir? Ömür boyu davam edən ağır psixoloji problemlər. Qurbanlar günahlandırılır və insanlar onları qorumalı olan qurumlara etibar etmirlər.

Niyə bu abırsızlıq davam edir? Cəzalar kifayət qədər sərt deyil, yaxşı mühafizə yoxdur və media haqsız olanları deyil, qurbanları hədəf alır.

Bu hesabat göstərir ki, Azərbaycan uşaqların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün öz vədlərinə əməl etməlidir. O vaxta qədər bütöv bir nəsil təhlükə altında qalacaq.